میراث
? قشم (نهنگ بزرگ خلیج فارس)
قشم بزرگترین جزیره خلیج فارس است که از ?? کشور جهان بزرگتر است ور زیبایی های فراوانی را در گوشه و کنار خود جای داده است. چنان چه شکل جغرافیایی جزیره قشم را به صورت نهنگی درنظر آوریم که روبه سوی تنگه هرمز دارد، بندر لافت در شمالی ترین نقطه باله پشتی آن مستقر است. موقعیت لافت در دماغه شمالی جزیره و در نزدیک ترین فاصله با ساحل سرزمین اصلی ایران از زمان های بسیار دور برای این بندر ویژگی های خاصی به همراه داشته است و آن را همواره به عنوان یک کانون زیستی با اهمیت برای حاکمان منطقه مطرح کرده است. فاصله منطقه استقرار این بندر تا بندر پل در سواحل جنوبی کشور نزدیک به دو کیلومتر بوده و عمق آب در این فاصله بسیارکم است.
به گونه ای که به احتمال فراوان نخستین ارتباطات و رفت و آمدها به جزیره قشم از همین منطقه بوده است. درحال حاضر نیز به دلیل همین فاصله کم و شرایط مناسب، بسیاری از برنامه ریزان در راهبردهای خود برای توسعه قشم، بر اقتصادی بودن انجام طرح هایی نظیر ساخت یک پل دریایی میان بندر پل و لافت و یا یک تونل زیرآبی و نیز عبور خط لوله آب از بستر دریا به لافت برای تأمین آب جزیره قشم تأکید می ورزند. جمعیت بندر لافت در سال ???? برابر ???? نفر بود که اکنون به بیش از ? هزار نفر رسیده است .
این میزان جمعیت در مقیاس یک روستا، جمعیتی قابل توجه است. و این مجموعه زیستی را در میان سکونت گاه های قشم - اعم از روستایی و شهری - بعد از قشم، بندر درگهان، شهر هرمز، بندر سوزا و روستای هلر، در رتبه ششم قرار می دهد. با توجه به توان ها و استعدادهای موجود، در صورت اجرای برنامه های توسعه ای لافت و افزایش توان جمعیتی آن، انتظارمی رود این بندر به یکی از قطب های جمعیتی شهرستان و حتی کل جزایر جنوب تبدیل شود. نقش مذهب در سنن فرهنگی آداب اجتماعی و مناسبات اقتصادی بسیار برجسته است. چنان که همه آداب و سنن فرهنگی لافت رنگ مذهبی دارد.
مهم ترین واقعه سالانه فرارسیدن عیدقربان و عیدفطر است که با مراسم مفصلی پاس داشته می شوند. ازجمله اعیاد مذهبی دیگر اعیاد معراج و میلاد حضرت رسول اکرم(ص) است. زبان مردم لافت در اصطلاح به زبان «جزیرتی» معروف است و زبان پارسی است با گویشی محلی که در آن واژگان عربی، هندی، انگلیسی و آفریقایی نیز یافت می شود.
مردم لافت فارسی را قابل فهم صحبت می کنند و در ایجاد ارتباط با دیگر فارسی زبانان مشکلی ندارند. افراد کهنسال و ملوانان باسابقه، زبان عربی و تاحدودی هندی را می فهمند و قادرند به آن تکلم کنند. در مراسم مذهبی (چون اضواء، شوواری و مولودی خوانی) اشعار عربی به وسیله ملوانان کهنسال خوانده می شود.
ولی جوانان که مجال مراوده زیادی با عرب زبانان نداشته اند، این زبان را کمتر درک می کنند. مردم لافت در مناسبت های مذهبی، چون عید قربان (عید گپ یا عید بزرگ)، عید فطر (عید کوچک) و اعیاد معراج و میلاد پیامبر اکرم(ص) مراسم بسیارجذاب و تماشایی دارند. در این روزها مردم طبق یک سنت فرهنگی با آلات موسیقی سنتی به جشن و شادمانی می پردازند و مراسم رقص محلی به نام اضواء و شوواری برگزار می کنند.مولودی خوانی نیز از دیگر مراسم مذهبی و شادمانی است که در این اعیاد و همچنین در مناسبت های دیگر برگزارشده و سرودهایی در مدح رسول اکرم(ص) به صورت دسته جمعی در مساجد خوانده می شود. آنچه می توان به عنوان شاخص فرهنگی مردم لافت به شمار آورد این است که برای جشن و شادمانی معنوی در فرهنگ خود جایگاه ویژه ای قائل هستند. در بندر تاریخی لافت و در جوار قلعه نادری، حلقه های چاه آب فراوانی - حدود ?? حلقه - به چشم می خورد که مردم سختکوش این منطقه با زحمت زیاد در دل سنگ ها کفه انتهای محوطه حفر کرده اند. تل مشرف بر این چاه ها با سطح سنگی مرجانی، آب باران را به گودال محل چاه ها هدایت می کند و چون کفه چاه ها به لایه های گچی ختم شده است، آب برای مدتی طولانی، سالم و خنک در آن باقی می ماند.
می گویند: تعداد این چاه ها به تعداد ایام سال کبیسه ??? حلقه بوده و مردم در هر روز از سال دهانه یکی از آنها را باز و از آن استفاده می کرده اند. بعضی به غلط و به دلیل ارزش بسیار آب در جزیره این واژه را طلا می نویسند و می گویند. درحالی که صحیح آن« تل آو » یا « تل آب» ، به معنی آب برگرفته از شیب تل است. گذشته از چاه های طلا، یک آب انبار سنتی بزرگ، مسجدهای زیبا، خانه های قدیمی، درخت نیاز (معروف به خواجه کریم) و بازمانده قلعه نادری، همچنین بافت قدیمی لافت، با انبوه بادگیرها و کارگاه های لنج سازی ازجمله جاذبه های لافت است.
? هرمز (با مردمانی مهربان تر از دریا)
جزیره هرمز با مساحت ?? کیلومتر مربع به شکل تقریبی یک بیضی است که با شهر میناب ?? کیلومتر، بندر عباس ?? کیلومتر، قشم ?? کیلومتر، جزیره لارک ?? کیلومتر، بندر تیاب ?? کیلومتر و جزیره السلامه در کشور عمان ?? کیلومتر فاصله دارد. تنها نقطه مسکونی و تمرکز انسانی در جزیره هرمز ، شهر هرمزاست که در شمال آن قرار گرفته است.
جزیره هرمز بخشی از مناطق دریایی میان خلیج فارس و دریای عمان است که در آب های حوزه استحفاظی استان هرمزگان و در آبراه بین المللی تنگه هرمز واقع شده است. جمعیت این شهر بیش از ? هزارنفر اعلام شده است. در فاصله تقریبی ??? تا ??? متری از شهر هرمز، محل کارگاه های قایق سازی ودیگر تأسیسات و در جنوب شرقی جزیره هرمز و به فاصله ?/? کیلومتری شهر ، ایستگاه تحقیقاتی محیط زیست دریایی قرار گرفته است.
از جمله مراکز اقتصادی جزیره هرمز بندرگاه صیادی، کارگاه های بلوک زنی، کارگاه های قایق سازی، کارگاه های تولید شن و ماسه وسنگن شکن و معدن خاک سرخ است. جزیره هرمز جزو اقلیم نیمه گرمسیری خلیج فارس است که بنا به گزارشات موجود میزان رطوبت و دمای هوای آن ، از بندر عباس ملایم تر است.
رطوبت نسبی در تابستان زیاد و طول دوره خشکی حدود ? تا? ماه است. در گذشته تنها منبع تأمین آب جزیره را نزولات آسمانی تشکیل می داد و آب ناشی از بارش به وسیله ?? آب انبار و ? حلقه چاه در منطقه چاه موتور (محل کنونی ایستگاه تحقیقاتی محیط زیست دریایی) جمع آوری و استفاده می شد که با احشام و یا به وسیله افراد به صورت پیاده و یا به کمک دیوارهایی که از ساروج تهیه شده بود به شناورها انتقال داده می شد و قرار گرفت. در ضمن آب مورد نیاز مردم از طریق شناورها از بندر عباس نیز تأمین می شد. در سال???? با ساخت تأسیسات آب شیرین کن در جزیره، آب دریا شیرین شده و به مصرف عموم می رسد.
ازتیرماه???? با ساخت یک خط لوله زیردریایی آب شیرین از منطقه بندر عباس (از طریق سد استقلال میناب) آب آشامیدنی به منطقه انتقال و مورد استفاده قرار می گیرد. آب مورد نیاز گیاهان و جانوران منطقه نیز از طریق نزولات آسمانی تأمین می شود. جزیره هرمز یک موزه طبیعی کانی شناسی است. در این جزیره انواع مختلف کانی های رسوبی و آذرین به صورت اتومورف یافت می شد. خاک سرخ جزیره هم از مرغوب ترین خاک سرخ های جهان است که صادرات داخلی و خارجی دارد.
از طرفی، وضع زمین شناسی، میزان بارندگی، فصل بارش، درجه حرارت، پراکندگی و جریان آب، بافت خاک، ساختمان خاک، تبخیر شدید و برخی از عوامل اکولوژیکی موجب محدود شدن پوشش گیاهی در این ناحیه شده است. در حال حاضر عمده ترین پوشش گیاهی جزیره که از نظر تغذیه وحوش منطقه نیز دارای اهمیت بسیار است، پوشش های فصلی است که به طور معمول پس از بارندگی و بعد از زاد و ولد جبیر به وجود می آید که عامل مهمی برای ایجاد تغذیه مادران بوده ودر بقای حیات نوزادان تازه متولد شده نیز نقش به سزایی دارد.
قلعه هرمزکه در ضلع شمالی جزیره هرمز و در ساحل دریا قرار دارد مهم ترین قلعه باقی مانده از روزگار تسلط پرتغالی ها بر سواحل و جزایر خلیج فارس است. این قلعه به فرمان «آلفونسو آلبر کرک» دریانورد پرتغالی در سال???? میلادی در محلی موسوم به «مورنا» بنا شد. قلعه به شکل چند ضلعی نامنظم با ساختمان بسیار محکم است و دیوارهایی به قطر ?/?متر با چند برج به ارتفاع ??متر دارد.
داریوش عباسی سید مسلم یگانه
داریوش عباسی سید مسلم یگانه
هنگام (یادگار دلاوری های امامقلی خان)
جزیره «هنگام» به شکل مخروطی ناقص با مساحت ?? /? کیلومترمربع در کرانه های جنوبی جزیره قشم واقع شده است. این جزیره تا بندرعباس حدود ??مایل دریایی و تا شهرستان قشم حدود ?? مایل دریایی فاصله دارد و دارای ارتفاعات پست آهکی است که بلندترین نقطه آن کوه «ناکس» با ارتفاع ??? متر است. «هنگام» از سه بخش هنگام قدیم، هنگام جدید و قیل تشکیل شده است . ?? درصد از جمعیت جزیره در محله هنگام جدید سکونت دارند. عمده شغل مردم این جزیره صیادی به وسیله قایق و تور است.
جزیره «هنگام» در زمان پرتغالی ها به عنوان یکی از جزایر ایرانی در تصرف پرتغالی ها بود که در دوران شاه عباس صفوی به دست امامقلی خان از سرداران شجاع و وطن دوست وی از تصرف پرتغالی ها خارج و از آن زمان تا کنون مردم ایران در این سامان سکنی گزیده اند. برای رفتن به جزیره «هنگام» از قشم، باید پس از طی ?? کیلومتر جاده آسفالته، به محله ای به نام «کندالو» رسید و از آنجا با قایق پس از طی یک راه آبی ?کیلومتری به این جزیره رسید. امکانات جزیره مجتمع آموزشی شامل دبستان، مدرسه راهنمایی و دبیرستان، یک مسجد، یک حسینیه، یک زینبیه ، خانه بهداشت، موتورخانه برق، آب شیرین کن در حال ساخت و یک زمین فوتبال خاکی است.
این جزیره ??? دانش آموز دختر و پسر در مقاطع مختلف تحصیلی، ? دیپلمه و یک مدیر مدرسه دارد. به دلیل این که ساخت نانوایی در جزیره صرف اقتصادی ندارد، اهالی نان مصرفی خود را خارج از جزیره و خیلی گران تهیه می کنند. جوانان جزیره علاقه فراوانی به رشته های مختلف ورزشی دارند، اما سالن ورزشی نیست که آنان در آنجا تمرین کنند.
از طرفی به دلیل نبودن امکانات تفریحی ، مردم و بویژه جوانان جزیره اوقات فراغت خود را تنها در کنار ساحل و تماشای دریا می گذرانند. تنها کتابخانه جزیره هم امکانات ندارد. اهالی از مسئولان می خواهند تا موجبات استقرار دائمی یک پزشک را درجزیره فراهم کنند. در حال حاضر وقتی که یکی از اهالی بیمار می شود، با مشکلات فراوانی با قایق و گاهی در شرایط نامساعد دریا به قشم یا جزایر اطراف مراجعه می کنند.
دولت تا کنون امکانات زیادی در اختیار ما قرار داده که از جمله می توان به اعطای وام برای خرید تجهیزات صیادی و تعمیر و بهسازی مسکن اشاره کرد. از دیگر مشکلات این جزیره زیبا را که هر بیننده ای را به خود جلب می کند، نداشتن یک پارک بازی مناسب برای کودکان جزیره است . به گفته اهالی حدود سال های ?? یا ?? از سوی اداره شیلات بندرعباس برای ساخت سردخانه شیلات در جزیره ، محلی را تعیین کردند و پی آن را نیز ریختند و آهن زیادی هم به محل آوردند، اما معلوم نیست به چه دلیل این طرح متوقف شد و تیرآهن های آن در حال پوسیدن است.داریوش عباسی سید مسلم یگانه
روزنامه ایران
| Design By : Pichak |
